دیس سفالی کلپورگان

دیس سفالی کلپورگان هدیه ویژه بی بی زرّی در اواخر دیدار تیم هنرچی در کلپورگان بود. دقیقا وقتی فکر میکردیم گستره ساخت ظروف سفالی کلپورگان ظروف و کاربردهای قدیمی است این ظرف متفاوت وکابرد امروزی اش متعجبمان کرد. دیسی که میتواند برای سرو انواع آجیل و یا در کابردهای مثل اردور خوری یا سرو میوهای مختلف استفاده نمود.

ظروف سفالی کلپورگان تاریخچه غنی دارد. سبک ساختی با قدمتی 7000 ساله و انحصار خاصی از شکل و خواص که باعث طرفداری زیاد مشتریان ازین دسته ظروف سفالی میشود. ابعاد منحصر به فرد کننده این ظروف: خاک، سبک ساخت، نقوش،رنگ آنهاست

خاک بکار رفته برای ساخت سفال کلپورگان خاکی منحصر به فرد است که باعث عدم تکرار و کپی این ظروف در سایر نقاط دنیا شده است. این خاک دارای اکسید سلیسم 50 تا 70 درصد، اکسید آلومینیوم 20 تا 30 درصد،ترکیبی 2 تا 4 درصدی از اکسید مس و منیزیم، حدود 1 تا 3 درصد اکسید پتاسیم و سدیم و 1 تا 2 درصد اکسید تیتانیم آهن دوظرفیتی است.

ترکیبات خاصش باعث بالا بردن استحکام ظروف ساخته شده با آن میشود. حضور این مواد معدنی باعث ایجاد رنگ بی نظیری  در این ظروف میشود. رنگ نارنجی زیبایی که بدون بکار گیری هیچ رنگ خاصی در تهیه گل یا نقش زدن روی سفال بعد پخت سفالینه ها در کوره ایجاد میشود.این خواص باعث شده است سرو غذا و آب و نوشیدنی در ظروف سفالی کلپورگان منجر به جذب بالاتر آهن در بدن میشود.

مسئله خارق العاده در بین این ظروف حفظ سبک ساخت 7000 ساله آن است. همان یک مشت گل و یک بونو ( ظرفی برای سطح زیر کار) و یک زن با دنیایی از آرزوها و تخیلات با سینه ای پر از تجربه از مادرانش باز هم سفالینه هایی می سازد که توجه هر بیننده ای را به خود جلب میکند. هیچ چرخی در کار نیست و تمام صافی سطوح ظروف حاصل حرکت دست است. حاصل کشیدن سنگی که روی بدنه بارها و بارها کشیده میشود تا ناصافی ها از بین برود.

قطعا توجه به نقوش این سفال ها به دلیل رنگ های جذابش نیست!نقوشی که فقط یک رنگ ساده و تیره دارند. توجه جلب شده بخاطر نگارش متفاوت ای نقوش است. نقوشی که ارتباط نزدیکی با نقوش سوزندوزی لباس زنان بلوچ دارد. این نقوش که در ظروف ثابت نیستند و قانون وقاعده خاصی ندارند از رویای زنان بلوچ و طبیعت اطرافشان نشات میگیرد. ترکیبی از دایره ها و نیم دایره های توپر یا توخالی و خطوط شکسته مختلف.

برای ایجاد نقوش روی ظروف سفالی که پیش از پخت ایجاد میشود، باز هم طبیعت به کمک این زنان می آید. سنگ تیتوک از مهرستان زابل به کلپورگان آورده میشود و با سابیدنش به بدنه یک سنگ معمولی در آب رنگ تیره ای پس میدهد. این رنگ را با تکه چوبی روی ظروف سفالی ایجاد میکنند. و بعد از پخت در کوره های مشترک روستا و استراحت دادن به مدت 24 ساعت آماده استفاده میشوند.

استفاده از این رنگ طبیعی خلق شده و عدم بکارگیری لعاب برای پخت ظروف باعث میشود در اولین لمس ظروف کمی از سیاهی نقوش روی دستتان ایجاد شود که براحتی با آب شسته میشود و نشان از اصالت و تهیه درست سفالینه دارد. این نقوش با اولین خیس شدن ظرف سفالی تثبیت شده و دیگر اثری از سیاهی روی دستتان بجا نخواهد گذاشت.

سفالگری در کلپورگان حرفه زنان بلوچ است. زنانی که نان آور خانه هستند و بزرگترین و قدیمی ترین خوداشتغالی زنان در شرق و جنوب شرق کشور را تشکیل میدهند. شغلی که هر چقدر بیشتر بتواند مایحتاج خانواده را برآورده کند بیشتر میتواند به کاهش قاچاق سوخت در این منطقه کمک کند.

واقعیتی که باید دید و با انکارش به گسترش آن دامن نزد. لطفا اگر قلبتان برای بهبود اقتصاد ایرانی و منابع نفتی ایران میتپد مقاله  " سفال کلپورگان از قدمت و اصالت تا خواص درمانی اش" را بخوانید تا با واقعیت های کلپورگان آشنا شوید. تا بتوانید به گسترش شناخت ظروف سفالی کلپورگان کمک کنید.

قدمت 7000 ساله این ظروف انتظار کاربردی بودن آنها در زندگی را تقویت میکند. و همینطور هم بود. هنوز هم تمام دست ساخته های سفالی این روستا در جریان عادی زندگی مورد استفاده قرار میگرفتند. در این ظروف سفالی میتوانستیم انواع پارچ ها و لیوانها،گلدان، دیگچه های پخت غذا، زیرسیگاری و .... دید .

نکته ای که باید در نظر بگیرید ابعاد حدودی این ظرف است. دقت کنید دیس سفالی فوق گرد نیست و دست ساز بودنش کاملا در تصویر پیداست.