جاجیم بافی یکی از قدیمی‌ترین و محبوب‌ترین صنایع دستی ایران است. هنری که در اصل به روستایی در خراسان جنوبی برمیگردد. جاجیم بافی یعنی بافت پارچه‌ای ضخیم و کم عرض با نخ‌هایی از جنس پشم در یک دار افقی روی زمین. در گذشته عرض این دار 30 سانتیمتر بود. نوارهای بافته شده را کنار هم میدوختند و به اصلاح "جایِ جم" برای بستن لحاف و تشک عروس تهیه میکردند. یا از آن برای درست کردن لحاف روی کرسی استفاده میکردند. پشمی بودن جاجیم های قدیمی باعث میشد این محصول اصیل صنایع دستی ایرانی بسیار برای روی کرسی محبوب باشد تا جلوی هدر رفت گرما را بگیرد. اما این هنر سنتی هم دچار تغییرات فاحشی در گذر زمان شد.
جاجیم دست بافت دچار چه تغییراتی شد؟
بافت جاجیم روی زمین بسیار زمان بر و سخت است. با گسترش زندگی شهری، الیاف پشم خالص کمتر و گرانتر شد. بنابراین بافت یک پارچه جاجیمی که ماه ها زمان میبرد دیگر صرفه اقتصادی برای کاربردهای جدید نداشت. کاربردهایی مانند زیرانداز! به عنوان مثال برای بافت یک زیرانداز جاجیم 8 نفره حداقل سه ماه زمان برای بافت لازم داریم. طبیعی است که بهای تمام شده مناسب محصولی با این کاربرد نیست.
در روستای روم به عنوان مرکز جاجیم بافی، متناسب با نیاز مردم، یک کارگاه بزرگ با ماشین های غول پیکر بافت ایجاد شد. در واقع شروع تغییرات جاجیم بافی اینجا کلید خورد. حالا محصولاتی مانند انواع زیرانداز، انواع کاور فلاسک، کاورهای نظم دهنده وسایل تولید شد. محصولاتی که قطعا نیاز به الیاف پشم خالص و بافت دستی نداشت.
این به معنای از بین رفتن جاجیم دستبافت نیست. هنوز هم زنانی در خانه های روستای روم به بافت جاجیم ادامه می دهند. ما در هنرچی برای حفظ و نگهداشت این بخش از صنایع دستی کشورمان به فکر تولید محصولات دستساز با این جاجیم دستبافت متناسب با نیاز و سلیقه مشتری افتادیم. برای دیدن فضای تولید جاجیم ماشینی و بخشی از بافت جاجیم دستبافت این ویدیو را بببنید.
در هنرچی از جاجیم دستبافت چه استفاده ای کردیم؟
در هنرچی اولین بار از یک تکه جاجیم دستبافت 100 ساله و آنتیک برای تزئین و رودوزی گیوه استفاده کردیم. میتوانید چندین طرح زیبا از گیوه جاجیم را اینجا ببینید.
جاجیم دستبافت آنتیک تقریبا نایاب است. بنابراین از بافنده های محدودی که هنوز جاجیم دستبافت میبافند درخواست تولید کردیم. با این تفاوت که در جاجیم های دستبافت امروزی، دیگر اثری از الیاف پشم خالص با رنگرزی گیاهی نبود. اصولا ترکیبی از الیاف پشم و کاموا با هم استفاده میشود.
با این حال ضخامت، رنگ بندی و کیفیت بافت این جاجیم دستبافت ما را برای تولید انواع کیف تشویق کرد. در تصویر زیر نمونه ای از این کیف جاجیم را مشاهده میکنید. محصولات دستساز تهیه شده از انواع جاجیم مناسب استایل بوهو است.
در یک ترکیب کلاسیک تر تلاش کردیم تا صنایع دستی مختلف را باهم تلفیق کنیم. تصویر زیر حاصل ترکیب کوله چرم طبیعی دست دوز با جاجیم دستبافت است. این کوله را میتوانید با یک مانتوی اسپورت الیاف طبیعی با رنگ خردلی، زرد و یا سفید استفاده کنید.
